Chronicae Bohemorum libri III

(Чешская хроника в трех книгах)


Автор: Cosmas ecclesiae Pragensis decanus (Козьма Пражский)

Описание:

Хроника Богемии начиная с легендарных времен по 1125 г., составленная между 1119 и 1125 гг. Важный источник, особенно для 10 и 11 вв. Текст начинается словами: Domno Melnicensis ecclesiae praeposito severo (Пролог I), Liberalium arcium quibusque studiis pleniter inbuto (Пролог II), Post diluvii effusionem (Текст). С течением времени труд пополнялся различными продолжениями см. Continuatio Canonici Vissegradensis, Continuatio Canonicorum Pragensium secunda и Continuatio Monachi sazaviensis.

Рукописи - Mss.

Brno, Archiv mesta Brna, Wiesenberger sammlung, A 101, f. 194v-239r 15 в.

Dresden, Saechsische Landesbibliothek. Staats- und Universitaetsbibliothek, J 43 конец 12 в.

Karlsruhe, Badische Landesbibliothek, Cod. Donaueschingen 697, f. 1r-65r 15 в.

Leipzig, Universitaetsbibliothek, Ms 1324, f. 1v-135v начало 13 в.

Muenchen, Bayerische staatsbibliothek, Clm 966, f. 73r-v, 75r-v извлечения Иоганна Авентина из страсбургской рукописи (тогда еще в Нидеральтаихе)

Muenchen, Bayerische staatsbibliothek, Clm 11029, f. 15v-27v 15 в., неполная

Nelahozeves, Roudnickб lobkowiczkб knihovna, VI Fb 3 15 в.

Praha, Archiv Prazskeho Hradu. Knihovna Metropolitni kapituly, G 5, f. 48r-148v 14 в.

Praha, Archiv Prazskeho Hradu. Knihovna Metropolitnн kapituly, G 57 15 в.

Praha, Narodni Knihovna Ceske republiky, Ms. Brevnov F 3 16 в.

Praha, Nбrodnн Muzeum. Knihovna, VIII D 20, f. 13r-72v 15 в.

Praha, Narodni Muzeum. Knihovna, VIII F 69 ранее Bautzen, Stadtbibliothek, Gersdorffsche Stiftungsbibliothek, IV, 15, начало 13. в.

Stockholm, Kungliga biblioteket, A 148, f. 294-304v 13 в., так называемый Codex Gigas

Strasbourg, Bibliotheque municipale, ms. 88 13 в., сгорела в 1870 г.

Stuttgart, Wuerttembergische Landesbibliothek, Cod. Don. 697, f. 1r-117r 15 в.

Wien, Oesterreichische Nationalbibliothek, Cod. 508, 1r-108v 13 в.

Wien, Oesterreichische Nationalbibliothek, Cod. 7391 список 17 в. из стокгольмской рукописи

Литература о рукописях

B. Bretholz (MGH SS rer. Germ. N. S., 2), 1923, xlv-lxxxv

M. Wojciechowska, Ze studiow nad rekopisami Kosmasa, sbornik historicky 5 (1957) 5-20

D. Mareckova, Osecky zlomek Kosmovy kroniky a Vypisku z Vincencia, Listy filologicke 83 (1960) 259-262

M. Wojciechowska, O najwiekszym kodeksie czeksim (studie o rukopisech), Praha 1964, 1-45

Издания - Edd.

M. Freher, Rerum Bohemicarum antiqui scriptores, Hanoviae 1602, 1-14 первое издание по неполной страсбургской рукописи

J. P. Migne, Patrologiae cursus completus. series Latina, 166, Parisiis 1841-1864, 9-244 по ред. Кепке

R. Koepke (MGH SS, 9), 1851, 1-132

J. Emler, в Fontes rerum Bohemicarum. 2,1: Cosmae chronicon Boemorum cum continuatoribus, Prag 1874, 1-370

B. Bretholz, Die Chronik der Boehmen des Cosmas von Prag (Cosmae Pragensis Chronica Boemorum) (MGH SS rer. Germ. N. S., 2), 1923, 1-241

F. A. Gombos, Catalogus fontium historiae Hungaricae, 1, Budapestini 1937, 801-807 извлечения из ред. Кепке

Переводы - Transl.

Нем.

G. Grandaur, Des Dekans Cosmas Chronik von Boehmen (Die Geschichtschreiber der deutschen Vorzeit, 2. Gesamtausgabe, 65), Leipzig (1 изд.) 1885

G. Grandaur, Des Dekans Cosmas Chronik von Boehmen (Die Geschichtschreiber der deutschen Vorzeit, 2. Gesamtausgabe, 65), Leipzig (2 изд.) 1895

G. Grandaur, Des Dekans Cosmas Chronik von Boehmen (Die Geschichtschreiber der deutschen Vorzeit, 2. Gesamtausgabe, 65), Leipzig (3 изд.) 1939

F. Huf, Cosmas von Prag. Die Chronik Boehmens (Historiker des deutschen Altertums), Essen 1987

Англ.

L. Wolverton, Cosmas of Prague: The Chronicle of the Czechs, Washington 2009

Ит.

C. Falchini, Privilegio d'amore. Fonti camaldolesi. Testi normativi, testimonianze documentarie e letterarie, Magnano 2007, 235-239 nur c. I, 38

Польск.

M. Wojciechowska, Kosmasa Kronika Czechуw, Warszawa 1968 ((2 изд.) 2006), 83-414

Русс.

G. E. Sancuk, Koz'ma Prazskij. Cesskaja chronika, Moskva 1962 см. также M. Wojciechowska, studia Zrodloznawcze. Commentationes 10 (1965) 164-168

Чеш.

V. V. Tomek, в Fontes rerum Bohemicarum. 2,1: Cosmae chronicon Boemorum cum continuatoribus, Prag 1874, 1-370 параллельно с лат. текстом

K. Hrdina, Kosmova Kronika ceska, Praha 1947

K. Hrdina, Kosmas: Kronika Cechu (Edice Memoria medii aevi, 13), Praha 2011

Литература - Comm.

F. Palacki, Wuerdigung der alten boehmischen Geschichtsschreiber, Prag 1830, 1-35

J. Loserth, Studien zu Cosmas von Prag, Archiv fuer oesterreichische Geschichte 61 (1880) 3-32 отдельное издание Wien 1880

H. Jirecek, Studie ke kronice Kosmove, Casopis Musea Kralovstvi Ceskeho 66 (1892) 253-281

W. Regel, Ueber die Chronik des Cosmas von Prag, Dorpat (Diss.) 1892

H. Jirecek, Studie ke kronice Kosmove, Casopis Musea Kralovstvi Ceskeho 68 (1894) 106-117

C. Zibrt, Bibliografie ceske historie, 2, Praha 1902, 615-618

H. Jirecek, Kosmas a jeho kronika, Praha - Brno 1906

V. Novotny, Ceske dejiny. 1,2: Od Bretislava I. do Premysla I. (Laichteruv vybor nejlepsich spisu poucnych, 40), Praha 1913, 744-752

V. Chaloupecky, Kosmas a slovensko, Cesky casopis historicky 30 (1922) 374-376

B. Bretholz, Der Gang der Cosmasforschung, Neues Archiv der Gesellschaft fuer aeltere deutsche Geschichtskunde 45 (1924) 32-47

A. Kolar, Kosmovy vztahy k antice, sbornik praci Filozoficke Fakulty Brnenske Univerzity 3 (1924) 21-99 c. 28

V. Novotny, Casopis Matice Moravske 48 (1924) 250-265

V. Hruby, Na okraj noveho vydani Kosmovy kroniky, Casopis Matice Moravske 49 (1925) 371-384

J. Vilikovsky, Nekolik poznamek ke Kosmovi, Cesky casopis historicky 34 (1928) 349-356

B. Ryba, Kosmova vedoma nevedomost, Casopis Matice Moravske 54 (1930) 196-198

V. Chaloupecky, Premyslovska povest a Kristian, Cesky casopis historicky 44 (1938) 327-338

J. Charvбt, Dнlo Frantiљka Palackeho, svazek I, Praha 1941, 80-106

W. Wattenbach – R. Holtzmann, Deutschlands Geschichtsquellen im Mittelalter. Deutsche Kaiserzeit, 1/4, Berlin 1943 (переиздание Darmstadt 1967), 804-809

E. Turek, Kosmas a cesky pravek, Casopis Musea Kralovstvi Ceskeho 116 (1947) 38-57

F. Graus, Dejiny venkovskeho lidu v Cechach v dobe predhusitske, 1, Praha 1953, 53-56

B. Ryba, Ke smrti Jaromirove v Kosmove kronice, Ceskoslovensky casopis historicky 1 (1953) 382-384

F. M. Bartos, Kosmas a Gallus, Cech a Lech, в Cesko-polsky sbornik vedeckych praci, 1, сост. M. Kudelka, Praha 1955, 73-80

M. Wojciechowska, Ze studiow nad rekopisami Kosmasa, sbornik historicky 5 (1957) 5-20

J. Hrabak – J. Mukarovsky, Dejiny ceske literatury. 1: starsi ceska literatura (Prace CSAV), Praha 1959, 73-82

O. Kralik, Kristian a Kosmas, Ceska literatura 7 (1959) 61-64

M. Wojciechowska, Kosmas z Pragi, a benedyktyni, в Opuscula Casimiro Tymieniecki septuagenario dedicata, Poznan 1959, 345-354

B. Krzemienska, Kronika Kosmasa jako zrodlo do dziejow wojskowosci, studia i Materialy do dziejow wojskowosci 6/2 (1960) 57-99

B. Krzemienska, Polska i Polacy w opinii czeskiego kronikarza Kosmasa, Zeszyty Naukowe Uniwersitetu Lodzkiego, ser. I 15 (1960) 75-95

D. Trestik, Kosmas a Regino. Ke kritice Kosmovy kronik, Ceskoslovensky casopis historicky 8 (1960) 564-587

G. E. Sancuk, Koz'ma Prazskij. Cesskaja chronika, Moskva 1962, 5-24, 253-295

Z. Fiala, Jindrich Zdik a Kosmas (O puvodu Jindricha Zdika), в K pocte 80. narozenin akademia Vaclava Vojtiska (Zapisky katedry ceskoslovenskych dejin a archivniho studia, 7), Praha 1963, 7-19

D. Trestik, Kosmovo pojeti premyslovske povesti, Cesky lid 52 (1965) 305-314

D. Trestik, Kosmas, Praha 1966, 210

D. Trestik, Kosmova Kronika, Praha 1968

M. Wojciechowska, Kosmasa Kronika Czechуw, Warszawa 1968 ((2 изд.) 2006), 5-79

W. Wattenbach – R. Holtzmann – F. J. Schmale, Deutschlands Geschichtsquellen im Mittelalter. Die Zeit der Sachsen und Salier, 3, Koeln - Wien 1971, 222?-224* статья В. Кнакштедта

M. Wojciechowska, Onowej edijcii Kronikii Kosmasa z Pragi, studia Zrodloznawcze. Commentationes 18 (1973) 123-133

J. Bujnoch, Gallus Anonymus und Cosmas von Prag. Zwei Geschichtsschreiber und Zeitgenossen, в Osteuropa in Geschichte und Gegenwart. Festschrift fuer Guenther Stoekl zum 60. Geburtstag, сост. H. Lemberg, Koeln – Wien 1977, 301-315

W. Baumann, Die Literatur des Mittelalters in Boehmen. Deutsch-lateinisch-tschechische Literatur vom 10. bis zum 15. Jahrhundert (Veroeffentlungen des Collegium Carolinum, 37), Muenchen 1978, 32-37 (URN)

P. Hilsch, Herzog, Bischof und Kaiser bei Cosmas von Prag, в Geschichtsschreibung und geistiges Leben im Mittelalter. Festschrift fuer Heinz Loewe zum 65. Geburtstag, сост. K. Hauck – H. Mordek, Koeln – Wien 1978, 356-372

H. Sturm, Biographisches Lexikon zur Geschichte der boehmischen Laender. 1: A - H, Muenchen 1979, 211

P. Hilsch, в Die deutsche Literatur des Mittelalters. Verfasserlexikon, 2, Berlin - New York (2 изд.) 1980, 14-17

R. Novэ, Dvoji redakce Ksmory kroniky Cechu, Acta Universitatis Carolinae. Philosophica et Historica 2 (1981) 93-123

F. Graus, в Lexikon des Mittelalters, 3, Muenchen - Zuerich 1986, 300-301

J. Banaszkiewicz, Entre la description historiographique et le schema structurel. L'image de la communaute tribale: l'exemple des Lucane dans la 'Chronica Bohemorum' de Kosmas vers 1125, в L'historiographie medievale en Europe. Actes du colloque organise par la Fondation Europeenne de la science au Centre de Recherches Historiques et Juridiques de l'Universite Paris I du 29 mars au 1er avril 1989, сост. J.-Ph. Genet, Paris 1991, 165-175

M. Dembinska, Wzorzec kobiety slowianskiej w kronikach Galla Anonima, Kosmasa i Nestora, Das Bild der slawischen Frau in den Chroniken des Gallus Anonymus, Cosmas und Nestor, в Kultura sredniowieczna i staropolska. studia ofiarowane Aleksandrowi Gieysztorowi w piecdziesieciolecie pracy naukowej, Warszawa 1991, 417-426

M. Blahova, Die Beziehung Boehmens zum Reich in der Zeit der Salier und Fruehen Staufer im Spiegel der zeitgenoessischen boehmischen Geschichtsschreibung, Archiv fuer Kulturgeschichte 74 (1992) 23-48

J. Bansazkiewicz, Slawische Sagen 'De origine gentis' (al-Masudi, Nestor, Kadlubek, Kosmas). Dioskurische Matritzen der Ueberlieferung, Mediaevalia historica Bohemica 3 (1993) 29-58

M. Blбhova, Die Freiheitsvorstellungen der boehmischen Intelligenz des fruehen 12. Jahrhunderts (Der Begriff 'libertas' bei Cosmas von Prag), в Florentissima proles Ecclesiae. Miscellanea hagiographica Historica Reginaldo Gregoire O. S. B. XII lustra completi oblata, сост. D. Gobbi, Trento 1996, 31-39

P. Kopal, Kosmovi d'ablove. Vrsovsko-preyslovsky antagonismus ve svetle biblickych a legendarnich citatu, motivu a symbolu, Mediaevalia historica Bohemica 8 (2001) 7-41

E. E. Metzner, Das Refrain-Lied des Frankenkoenigs Ludwig im 'Ludwigslied' und des Boehmenherzogs Boleslav in der 'Kosmas-Chronik': zu frueh- und hochmittelalterlicher geistlicher und weltlicher volkssprachiger Dichtung zwischen Stab- und Endreimgebrauch in Deutschland und seinem Umfeld, в Deutsche Literatur des Mittelalters in Boehmen und ueber Boehmen. Vortraege der internationalen Tagung, Ceske Budejovice, 8. bis 11. September 1999, сост. D. Fliegler – V. Bok, Berlin 2001, 11-31

M. Wihoda, Anбly hradiљt'sko-opatovicke nebo Prvnн moravska kronika? Po stopach nekosmovskeho pojeti dejin, в Morava a ceske narodni vedomi od stredoveku po dnesek. Sbornik prispevku z konference Cesi nebo Moravane? K vyvoji narodniho vedomi na Morave, konane dne 28.2.2001 v Brne, сост. J. Malir, Brno 2001, 25-32

M. Blahova, Die Anfaenge des boehmischen Staates in der mittelalterlichen Geschichtsschreibung, в Von Sacerdotium und Regnum. Geistliche und weltliche Gewalt im fruehen und hohen Mittelalter. Festschrift fuer Egon Boshof zum 65. Geburtstag (Passauer Historische Forschungen, 12), сост. F.-R. Erkens – H. Wolff, Koeln - Weimar - Wien 2002, 67-76

M. Blahova, Verschriftete Muendlichkeit in der boehmischen Chronik des Domdekans Cosmas von Prag, в The Development of literate mentalities in east central Europe, сост. A. Adamska – M. Mostert, Turnhout 2004, 323-342

P. Kopal, 'I kdyby snad byl toho dne draheho otce pochoval, byl by se jiste musil smati.' Humor a smich v Kosmove kronice, в Evropa a Cechy na konci stredoveku. sbornik prispevku venovanych Frantisku smahelovi, сост. E. Dolezalova, Praha 2004, 369-382

A. Aurast, Wir und die Anderen. Identitaet im Widerspruch bei Cosmas von Prag, Das Mittelalter 10/2 (2005) 28-37

A. Aurast, "Nachbarn" als Fremde? "Nationale" Abgrenzung in der Vorstellungswelt von Gallus Anonymus und Cosmas von Prag, в Bilder – Wahrnehmungen – Vorstellungen. Neue Forschungen zur Historiographie des hohen und spaeten Mittelalters (Nova Mediaevalia, 3), сост. J. Sarnowsky, Goettingen 2007, 55-75

M. Blбhova, Vier Epitaphe aus den boehmischen mittelalterlichen Chroniken und Annalen, в De litteris, manuscriptis, inscriptionibus... Festschrift zum 65. Geburtstag von Walter Koch, сост. Th. Koelzer, Wien – Koeln – Graz 2007, 271-278

P. Kopal, "Politicke hry" v Kosmove kronice ("Politische Spiele" in der Chronik von Cosmas), в Pierwsze polsko-czeskie forum mlodych mediewistow. Materialy z konferencji naukowej Gniezno 27-29 wrzesnia 2005 roku, сост. J. Dobosza, Poznan 2007, 89-121

J. Nechutovб, Die lateinische Literatur des Mittelalters in Boehmen (Bausteine zur slavischen Philologie und Kulturgeschichte, N.F., A, 59), Koeln – Weimar – Wien 2007, 76-83

L. Љvanda, Laudationes v Kosmove kronice (Laudationes in der Cosmas-Chronik), в Pierwsze polsko-czeskie forum mlodych mediewistow. Materialy z konferencji naukowej Gniezno 27-29 wrzesnia 2005 roku, сост. J. Dobosza, Poznan 2007, 123-133

P. Kopal, Smireni Cechu se svatym Vojtechem. Struktura jednoho obrazu v Kosmove kronice (The Reconciliation of the Czechs with st. Vojtech-Adalbert. The structure of one scene in Kosmas' Chronicle), в Ritual smireni. Konflikt a jeho reseni ve stredoveku, сост. M. Nodl – M. Wihoda, Brno 2008, 46-55

J. Zelenka, Kosmas, Mnich sazavski, Jarloch a sedmdesata leta 12 stoleti, в Vladislav II. druhy kral z Premyslova rodu. K 850. vyroci jeho korunovace, сост. M. Masek – P. Sommer – J. Zemlicka, Praha 2009, 50-68

P. Kopal, Kral versus knize? Idea panovnicke moci v Kosmove kronice, в Promena stredovychodni Evropy raneho a vrcholneho stredoveku. Mocenske souvislosti a paralely, сост. M. Wihoda – L. Reitinger, Brno 2010, 359-371 англ. резюме: King versus Duke? The idea of monarchical power in the Cosmas Chronicle, pp. 607-609

L. Wolverton, в The Encyclopedia of the Medieval Chronicle, сост. G. Dunphy, Leiden – Boston 2010, 494-495

J. M. Bak, Christian Identity in the Chronicle of the Czechs by Cosmas of Prague, в Historical Narratives and Christian Identity on a European Periphery. Early History Writing in Northern, East-Central, and Eastern Europe (c.1070–1200), сост. I. H. Garipzanov, Turnhout 2011, 167-182

D. Kalhous, Mittelpunkte der Herrschaft und Cosmas von Prag. Zum Charakter der Macht des fruehmittelalterlichen Fuersten, в Fruehgeschichtliche Zentralorte in Mitteleuropa (studien zur Archaeologie Europas, 14), сост. J. Machacek – S. Ungerman, Bonn 2011, 669-689

R. Modonutti, в C.A.L.M.A. Compendium Auctorum Latinorum Medii Aevi (500-1500), 3, Firenze 2011, 40

L. Wolverton, Manipulating Historical Memory: Cosmas on the sees of Prague and Olomouc, The Haskins society journal: studies in medieval history 23 (2011) 71-86

M. Malm, в Deutsches Literatur-Lexikon. Das Mittelalter. 3: Reiseberichte und Geschichtsdichtung, сост. W. Achnitz, Berlin - Boston 2012, 113-116

A. Somogyi, A mondak szerepe Cosmas Pragensis krуnikajaban, в "Koeztes-Eurуpa" vonzasaban. uennepi tanulmanyok Font Marta tiszteletere, сост. D. Bagi – M. Font, Pecs 2012, 421-430 англ. название: The Role of the Myths in the Chronicle of Cosmas of Prague

D. Soukop, Apostatrix gens: The First Crusade and Criticism of the Reversions of Jews in Cosmas's Chronica Boлmorum (Chronicle of the Bohemians), в Juden in der mittelalterlichen Stadt. Der staedtische Raum im Mittelalter – Ort des Zusammenlebens und des Konflikts (Colloquia mediaevalia Pragensia, 7), Praha 2015, 9-25

L. Wolverton, Cosmas of Prague. Narrative, Classicism, Politics, Washington 2015

V. Drљka, Geistlicher und Herrscher. Die Rolle des chronistisch-didaktischen exemplum in der Gestaltung des mittelalterlichen regnum, в Schueler und Meister (Miscellanea Mediaevalia, 39), сост. A. Speer – Th. Jeschke, Berlin - Boston 2016, 797-808

R. Grzesik, Mittelalterliche Chronistik in Ostmitteleuropa, в Handbuch Chroniken des Mittelalters, сост. G. Wolf – N. H. Ott, Berlin – Boston 2016, 773-804 о данном тексте стр. 777-779

A. Plassmann, Lateinische Stammes- und Volksgeschichtsschreibung im fruehen und hohen Mittelalter, в Handbuch Chroniken des Mittelalters, сост. G. Wolf – N. H. Ott, Berlin – Boston 2016, 47-75 о данном тексте стр. 70-73

M. Wihoda, Deutsches Archiv fuer Erforschung des Mittelalters 72 (2016) 267-268 критически о Wolverton 2015

L. Reitinger, Vratislav. Prvni kral Cechu, Praha 2017

J. Sobesiak, Czechs and Germans: Nationals and Foreigners in the Work of Czech Chroniclers: from Cosmas of Prague (12th Century) to the Chronicle of the so-called Dalimil (14th Century), в Imagined Communities. Constructing Collective Identities in Medieval Europe (Explorations in Medieval Culture, 8), сост. A. Pleszczynski, Leiden – Boston 2018, 322-334

A. Aurast, Fremde, Freunde, Feinde. Wahrnehmung und Bewertung von Fremden in den Chroniken des Gallus Anonymus und des Cosmas von Prag, Bochum 2019

V. Vanicek, Utvareni politicke a kulturni identity ve slovanskych zemich. Kosmas, Gallus a Nestor, Cesky casopis historicky 117 (2019) 695-722 The formation of political and cultural identity in slavic lands: Cosmas, Gallus and Nestor

M. Wihoda, Das Bild der ungarischen Nachbarn bei Cosmas von Prag, в Hungary and Hungarians in Central and East European Narrative sources (10th-17th Centuries), сост. D. Bagi, Pecs 2019, 21-37

M. Blahova, Die virtuelle Bibliothek des Cosmas von Prag. Ein Beitrag zu den Anfaengen der Bibliothek des Prager Domkapitels, в Die Bibliothek – The Library – La Bibliotheque (Miscellanea Mediaevalia, 41), сост. A. Speer – L. Reuke, Berlin – Boston 2020, 746-758

D. Kalhous, Is There Any Other World? Imagination of the Outside World in the Medieval Historiography of the Czech Lands Based on the Chronicles Cosmas of Prague, so-Called Dalimil and Pribik Pulkava of Radenin, в Authorship, Worldview, and Identity in Medieval Europe, сост. Ch. Raffensperger, London – New York 2022, 272-291

Упоминания

Annales (Генриха из Хеймбурга)

Annales Bohemici

Chronicon (Бенеша Минорита)

Chronicon libri IV (Бенеша из Крабице)

Continuatio Canonici Vissegradensis

Continuatio Canonicorum Pragensium secunda

Continuatio Monachi sazaviensis

Cronica Boemorum

synode in Rom 1039